dinsdag 9 september 2014

Kranten anno 2014

De millennial heeft het niet gemakkelijk. Hij wordt verweten de attention-span van een goudvis te hebben, hij zet door zijn veranderend kijk-,luister- en leesgedrag alle gevestigde waarden op zijn kop, en hij gooit dan nog overal Engels tussen ook. Maar hoe gaan de gevestigde waarden daarmee om?
Vandaag: Kranten

Misschien is de journalistieke markt wel het grootste slachtoffer van dat veranderend gedrag. Zo lijken kwartaal na kwartaal de leescijfers van zowat elke vorm van geschreven media achteruit te gaan. Het laatste kwartaal daalde Humo bijvoorbeeld met 17,57 %. Knack daalt met 4,65 % en is daarmee relatief gezien bij de betere leerlingen van de klas. Bij de krantenmarkt zien we echter een andere trend: kranten zoals Het Belang Van Limburg en Het Laatste Nieuws dalen quasi voortdurend in oplage (met ongeveer 1 %) terwijl kranten zoals De Standaard, De Morgen en De Tijd eerder lichtjes stijgen. Hoe valt dit te verklaren? En is er nog een toekomst voor gedrukte pers?

De hierboven vermelde cijfers zijn gebaseerd op een artikel uit De Morgen gepubliceerd op 29 augustus 2014 over de weekbladen en een artikel op deredactie.be over de kranten gepubliceerd op 31 januari 2014. Van kranten zijn er recentere cijfers bekend, maar deze worden door de krant zelf bekend gemaakt en zullen dus altijd de positieve kant belichten en nooit een eventuele daling. Beide artikelen zijn geraadpleegd op 8 september 2014.

Opvallend: het lijkt alsof de kranten die doorgaans als kwaliteitsvol beschouwd worden eerder terrein winnen dan verliezen. Het zou dus gemakkelijk zijn om een oorzakelijk verband tussen algemeen aanvaarde kwaliteit en stijgende verkoopcijfers vast te stellen. We vrezen echter dat dit niet het geval is, of, beter gezegd niet de enige verklaring kan zijn.

Zo valt op dat het vooral De Standaard en De Tijd zijn die een goed uitgebouwd digitaal aanbod hebben, waar ook redelijk duidelijk een lijn is getrokken met wat gratis te lezen is en wat betalend is. Zo is op de site van De Tijd bijna niets te lezen als gratis gebruiker, hetzij Breaking News, en is veel van het nieuws verborgen achter een pay-wall. De leescijfers wijzen uit dat deze aanpak succes heeft: de papieren krant van De Tijd gaat namelijk achteruit, maar dit wordt ruimschoots gecompenseerd door de digitale verkopen.

Bij De Standaard valt hetzelfde verhaal te noteren: papieren krant gaat achteruit, terwijl de digitale verkoop zorgt voor een globale stijging van het aantal abonnementen. Bij De Standaard is de grens tussen gratis en betalend echter veel minder duidelijk. De meeste artikels op de site van De Standaard zijn gratis; enkele artikels, die recht uit de gedrukte versie van de krant komen, zijn betalend tenzij iemand die een digitaal abonnement dat artikel gedeeld heeft via een sociale netwerksite, waardoor u met behulp van die link gratis een betalend artikel kan lezen.

Bovenstaande alinea illustreert perfect de moeilijke evenwichtsoefening: wat maak je gratis en wat maak je betalend? De Tijd heeft een duidelijke aanpak gekozen en die legt hen duidelijk geen windeieren. Je zou hieruit kunnen concluderen dat mensen voor kwaliteitsvol nieuws willen betalen. Maar is dat wel zo? Immers, bezoekers van een site als De Tijd zijn niet dezelfde als die van een site als Het Laatste Nieuws. De Tijd bereikt eigenlijk een redelijk elitair niche publiek, mensen die de website van De Tijd bezoeken zijn op zoek naar een soort nieuws dat zich in zodanige nichemarkt bevindt dat het er bijna een monopolie op heeft. Sterker nog misschien, door bijna niets op hun site gratis te maken, versterken ze bewust hun meer elitair karakter onder het motto 'Als je moet betalen, zal het wel goed zijn' wat in zekere mate een aanzuigend effect heeft, zeker bij de doelgroep die De Tijd voor ogen heeft.

Nota: om het verschil in doelgroepen van die websites met eigen ogen te kunnen aanschouwen moet u maar eens de meest gelezen artikels op de site van De Tijd, De Standaard en Het Laatste Nieuws vergelijken.

De Standaard heeft last van ongeveer het tegengestelde effect. Open de Facebook-pagina van De Standaard en probeer een globaal beeld te vormen van het soort artikels dat u daar leest. Hoogst waarschijnlijk zal u iets in dit genre in uzelf denken: "Is dit nu een kwaliteitskrant?". In dat geval bent u niet alleen in die gedachte; leest u maar eens de topcomments op zulke artikels. U zou zich dan kunnen afvragen waarom De Standaard zulke artikels publiceert, want zo'n artikels kunnen toch alleen maar afbraak doen aan het merk De Standaard?

In deze veranderende tijden zijn zulke artikels jammer genoeg noodzakelijk. Clickbait zorgt immers voor advertentie-inkomsten. Als u kwaliteitsvol nieuws zou willen, dan moet u daarvoor betalen door middel van een abonnement en dan kan u de papieren krant en de avondeditie digitaal lezen. Maar van gratis nieuws kan u niet verwachten dat het enige kwaliteit bezit (zie ook de site van Het Laatste Nieuws waar alles gratis op is). Sterker nog, een krant die zou beginnen met gratis kwaliteitsvol nieuws op zijn website te zetten, zou op termijn heel de markt kunnen ontwrichten want het geeft de indruk dat kwaliteitsvol nieuws gratis beschikbaar zou moeten zijn en dat is in realiteit niet mogelijk.
(In ons volgende deel van deze reeks gaan we hier nog even verder op in en bekijken we of, en zo ja hoe, gevaarlijk sites zoals deredactie.be voor het huidige marktmodel zijn.)

Net daarom is de stap van De Standaard om betalende artikelen gratis te kunnen delen best gevaarlijk: het maakt kwaliteitsvol nieuws gratis voor een breder publiek en dat is niet zonder risico, omwille van bovengenoemde redenen. Het is een vernieuwing die De Standaard vol trots aankondigde, maar wij vrezen voor de gevolgen. Immers, kwaliteitsvol nieuws is nooit zo populair als - wegens gebrek aan een betere term - populair nieuws zoals de nieuwe zwangerschap van Kate Middleton, een nieuwe manier om overgewicht te meten of het liefdesleven van Astrid Bryan.

Stel nu even hypothetisch dat al het nieuws gratis zou zijn. Dan komen alle inkomsten van advertentie-inkomsten. Bijgevolg stijgt het aantal artikels die puur clickbait zijn exponentieel. Wat gebeurt er dan met kwaliteitsvol nieuws denkt u? Inderdaad. Daarom, beste lezers, doet u er goed aan eens goed na te denken voordat u reacties zoals 'Kwaliteitskrant?' post onder populaire berichten van kwaliteitskranten op sociale media en daarom, beste kwaliteitskranten, doet u er goed aan om nog eens goed na te denken over het te vrij beschikbaar maken van kwaliteitsvol nieuws. Wij vrezen immers dat het verstoppen van kwaliteitsvol nieuws achter een paywall de enige overlevingskans is voor zo'n nieuws.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten